Het oude Philipsterrein in Roermond was na vijftien jaar leegstand toe aan een transformatie. De ogenschijnlijk moeilijk in de markt te zetten locatie moet het ‘klein Berlijn’ worden van Midden-Limburg. De eerste stappen zijn inmiddels gezet.
In 2019 kopt De Limburger over het voormalig Philipsterrein in Roermond dat er “echt geen prins op het witte paard komt die het probleem oplost”. Het negen hectare grote bedrijvencomplex in Roermond staat dan al bijna vijftien jaar leeg. Het Taiwanese bedrijf Yageo is nog de eigenaar van het terrein dat tot 2005 in gebruik was voor de productie van dynamo’s, weerstanden en condensatoren.
Sinds de bedrijvigheid er wegtrok, is het terrein het domein van koperdieven en inbrekers. “Roermond zit met het leegstaande complex in zijn maag,” schrijft de journalist van De Limburger: het fabrieksterrein zit vol asbest en staat op zwaar vervuilde grond.
Nu, vier jaar later, is de toon van de koppen in diezelfde krant over het gebied dat inmiddels ‘Weerstand Roermond’ gedoopt is compleet veranderd. Horecagelegenheid La Fabrique, in één van de oude fabriekshallen, is een “zomerse chillplek voor een borrel met heerlijke bites”. Tijdens een food-evenement staat het gebied “in het teken van liefde, emotie en food”, aldus de krant. Ook keert de bedrijvigheid er terug.
Wat is er in vier jaar tijd met het voormalig Philipsterrein in Roermond gebeurd dat in de vijftien jaar ervoor niet leek te kunnen?
Hipste wijk van Roermond
De uiteindelijke herontwikkeling van het gebied begint in november 2020, wanneer de gemeente Roermond en Reel BV, een initiatief van de Roermondse ontwikkelaar Berend Matzinger, een intentieovereenkomst sluiten. Wat andere projectontwikkelaars niet lukte, lukte hem wel: Yageo wil het gebied aan hem verkopen. Een half jaar later komt het terrein in handen van Matzinger.
Het complex bestaat uit zo’n acht gebouwen, waaronder meerdere oude fabriekshallen, een ketelhuis en een kazerne. Weerstand, vernoemd naar de productie van in elektrische netwerken gebruikte weerstanden, ligt op zo’n tien minuten fietsen van het station van Roermond – het centrum ligt aan de andere kant van het spoor. Er is opvallend veel groen in het gebied. Er staat een aantal statige oude bomen en er is een park. In de jaren dat het gebied leegstond, trok het daarom ook veel dieren aan, vertelt projectmanager Dietske Bedeaux.
Stap voor stap, pand voor pand wordt het terrein getransformeerd en steeds toegankelijker
Die eigenschappen van het gebied werden meegenomen in de visie van Matzinger, legt hij uit in De Limburger: “Andere ontwikkelaars wilden nieuwbouw. Dan moet je het hele terrein saneren. En krijg je de exploitatie niet rendabel of je moet er peperdure villa’s neerzetten. Ik ga uit van de gebouwen die er staan.”
In de coronaperiode wordt een plan gemaakt voor het gebied samen met consultancybureau Arcadis, leggen Bedeaux en architect en stedenbouwkundige Hans Smolenaers uit tijdens een bezoek aan Weerstand Roermond. Bedeaux zag veel potentie in het terrein, vertelt ze terwijl we langs de leegstaande hallen lopen, waar de ruiten zijn ingetikt en onkruid voor de deuren woekert. Het is er groen en door stap voor stap het terrein te transformeren, met behulp van kunstenaars en kleine ondernemers die zich in het gebied vestigen, wordt de potentie van het gebied steeds beter zichtbaar.
Yogastudio
Om de transformatie van de grond te krijgen, kiezen de partijen voor een gebiedsontwikkeling van de lange adem – slow urbanism genoemd. Stap voor stap, pand voor pand wordt het terrein de komende jaren getransformeerd en steeds toegankelijker. Dat begint in 2021 met een markt en rondleidingen voor geïnteresseerden, daarna vestigen de eerste creatieve ondernemers zich in het gebied.
Inmiddels is één van de fabriekshallen volledig herontwikkeld, met veel hergebruik van oude materialen. Daar hebben zich nu een twintigtal (voornamelijk) creatieve ondernemers gevestigd, zoals een filmmaker, videokunstenaar, koffiebranderij, gitaarbouwer en regionale omroep ML5. De hal is ook open voor bezoekers. Er is een duurzaamheidscentrum, een koffiebar, yogastudio, aerial gym en een galerie.
“Het is makkelijk om het helemaal plat te gooien en iets nieuws te bouwen, maar we willen juist dat de kwaliteit van de plek blijft en dat de das het hier ook fijn heeft. Daarom moeten we veel rekening houden met de omgeving en flexibel meebewegen met wat er al is,” legt projectmanager Bedeaux uit.
Naast werk- en ontmoetingsplaatsen krijgt het terrein ook een woonfunctie. Binnenkort buigt de gemeente zich over de plannen voor vierhonderd woningen op het terrein: grotendeels om appartementen, ongeveer honderd grondgebonden woningen en twintig tiny houses. Het moet een “magic mix” worden van woningen uit alle segmenten, ook sociale huur. Naar verwachting zijn de eerste woningen in 2026 klaar.
Kat uit de boom
Vanaf het begin zijn omwonenden betrokken geweest bij de herontwikkeling, bijvoorbeeld door online inspraakmomenten tijdens de coronaperiode. Er is gevraagd: wat willen jullie hier toevoegen? “Aan de hand daarvan hebben we vijf verhaalllijnen gemaakt die de basis waren voor het DNA van deze plek en de gebiedsvisie,” legt Bedeaux uit. Onder meer de sociale functie die het Philipsterrein destijds had voor de arbeiders in de wijk rondom de fabrieken, meer levendigheid in het gebied en de vraag naar groene kleinschalige ondernemers zijn onderdeel van de visie op het gebied.
Er was ook behoefte aan een creatieve hotspot in Roermond, legt Smolenaers uit. Hij woont zelf in Roermond en kent het gebied goed. Roermond is namelijk van oudsher een creatieve stad, benadrukt Smolenaers. De bekende architect Pierre Cuypers (1827-1921) werd er geboren – hij ontwierp onder andere het Rijksmuseum in Amsterdam en Kasteel de Haar in Utrecht. Ook glazenier Joep Nicolas (1897-1972) is een Roermondenaar.
“Die creativiteit is nog altijd voelbaar in de identiteit van de stad,” aldus Smolenaers. “En er is nog steeds een alternatieve scene in Roermond. Dat merk je in de muziek; er onstaan hier veel bandjes.” Het sluit aan bij het type ondernemers dat zich vooralsnog vestigt in Weerstand: vooral creatievelingen en kunstenaars. Ook in de gebiedsvisie wordt gesproken van een ‘klein Berlijn’: een ontmoetingsplek waar het bruist van de ideeën en initiatieven.
Weerstand Open Air
Ondertussen groeit de identiteit van het gebied langzaam. Door letterlijk het terrein al open te stellen, de poorten van de voormalige hoofdingangen zijn geopend, krijgt het gebied langzaam een nieuwe identiteit. Dat merkt ook gitaarbouwer Marlon Doensen. Tijdens de coronaperiode werkte hij vanuit huis, sinds januari bouwde hij aan zijn eigen werkplaats op Weerstand.
In één van de hoge ruimtes in Hal B van het Philipsterrein, met ramen tot aan de grond, maakt hij handgemaakte elektrische en akoestische gitaren. Doensen, die in het nabijgelegen Herten woont, vindt het een “heerlijke” ruimte: “Een werkplaats kan ik overal hebben, maar hier in Weerstand ontmoet ik mensen en ben ik onderdeel van een groter geheel.”
Hoe groter het plan, hoe complexer het wordt
Het liefst zou hij in de toekomst veelvuldig gebruik maken van elkaars expertise, legt hij uit: “Mijn wens is dat er een soort synergie ontstaat en dat we gezamenlijk vorm geven aan de identiteit van Weerstand.” In Roermond wordt het gebied vooralsnog met name gezien als evenemententerrein, vertelt Doensen. Eind deze maand is de onbebouwde middenstrook in het gebied bijvoorbeeld de locatie voor een nieuw festival: Weerstand Open Air. Zo kunnen mensen kennis maken met het terrein, is het idee.
Maar Weerstand is veel meer dan dat, volgens de gitaarbouwer. “Als creatieveling voel ik me hier op mijn plek. Er is nog niks, alles mag vooralsnog, en dat is een unieke kans. Er is heel veel mogelijk.”
Loopbrug
Het gebied kent ook de nodige uitdagingen. Zo werd er vanwege de industrie op het terrein gevreesd voor ernstige bodemvervuiling, maar omdat ervoor gekozen is om uit te gaan van de bestaande gebouwen, hoeft er alleen gesaneerd te worden op de plekken waar nieuwbouw komt. In de bestaande gebouwen is de bodemvervuiling niet schadelijk, wees onderzoek uit. In het stedenbouwkundig structuurontwerp dat afgelopen week door de gemeente Roermond is goedgekeurd, gaat maar één van de bestaande gebouwen volledig tegen de vlakte.
Ook de bereikbaarheid van het gebied is een aandachtspunt: Weerstand ligt wat ongunstig, aan de andere kant van het spoor dan het centrum van de stad. Daarom zijn er plannen voor een loop- en fietsbrug over het spoor in de omgeving van Weerstand, leggen Bedeaux en Smolenaers uit.
Een grotere uitdaging volgens Arcadis is simpelweg dat er heel veel kan in het gebied en dat er rekening gehouden moet worden met een hoop partijen zoals bewoners, gemeente, provincie en de opdrachtgever. “Hoe groter het plan, hoe complexer het wordt,” vat Smolenaers het samen.
Daarom wordt er stapje voor stapje herontwikkeld, van de ene fabriekshal naar de andere. Het ketelhuis en de toekomstige evenementenhal zijn als volgende aan de beurt. Het is zaak om flexibel en optimistisch te blijven, vinden Bedeaux en Smolenaers. De gezamelijke visie van betrokken partijen is daarbij de leidraad. Bedeaux: “Er zijn altijd tegenslagen in een gebiedsontwikkeling, maar we blijven het einddoel in zicht houden. Dat is een belangrijke kracht van dit team.”