Gebouwen ‘powered by nature’ gebruiken natuurlijke klimatisering

Veel gebouwen in Nederland worden nog heel traditioneel geklimatiseerd, dus met veel installatietechniek. Maar dat kan anders door gebruik te maken van natuurlijke principes. Dat concept heet Earth, Wind & Fire, en is inderdaad ‘powered by nature’, zoals de bedenker van het concept Ben Bronsema dit het liefst noemt. Het concept is inmiddels in twee gebouwen toegepast, maar de belangstelling van andere gebouwbeheerders en -ontwikkelaars neemt steeds meer toe.

Het Earth Wind & Fire-concept (EWF) is ontwikkeld door de in 2013 gepromoveerde ingenieur Ben Bronsema (zie kader). “Voor het eerst is het toegepast in wat nu het Four Elements Hotel heet op IJburg”, vertelt Bronsema. “De ontwikkelaar wilde zich onderscheiden met een innovatief hotel. Wel zijn er uit bezuinigen wel een paar dingen uit gehaald, zoals het extra opwekken van windenergie. Dat was toch niet financieel haalbaar. Daarom zag ik dit als EWF 1.0.” In de volgende versie, EWF 2.0, zijn de geleerde lessen uit het hotel meegenomen. Dit project is het nieuwe multifunctionele onderwijsgebouw (MFOII) voor de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat vorig jaar november is opgeleverd. Voor dit project zijn de ontwikkelende partijen onder leiding van BAM Bouw en Techniek na een forse aanbesteding geselecteerd, vertelt Yvette Watson. Zij is niet alleen de duurzaamheids- en circulariteitsadviseur van de Erasmus Universiteit. Tevens is ze na dit boegbeeldproject voorzitter geworden van de Stichting EWF-lab, die deze innovatieve manier van klimatiseren van gebouwen verder wil helpen. Watson: “In onze gunningsleidraad hebben we 4 ambities vormgegeven: energieprestatie, circulariteit, gezondheid en integraliteit. Dit laatste is heel belangrijk, want het inpassen van EWF vraagt namelijk nauwe samenwerking tussen ontwerpers, bouwers en installatiepartijen. In dit geval ging het naast BAM om Paul de Ruiter Architects, installatieadviseur Halmos en LBP | Sight. Zij hebben integraal naar dit vraagstuk gekeken, want in EWF worden installatietechnische zaken bouwkundig opgelost. Dat is niet gemakkelijk, want de verschillende bouwpartijen moeten over hun eigen grenzen heen kijken en hun expertises incorporeren. Als opdrachtgever hebben we doormiddel van stevige dialogen, de marktpartijen ook de ruimte te geven om zichzelf te onderscheiden, maar ook ogenschijnlijke tegenstrijdigheden in de uitvraag te bespreken. Neem bijvoorbeeld de energieprestatie versus de materiaalprestatie van het gebouw. Met zonnepanelen neemt de energievraag van het net af, maar neemt de milieulast van de materialisatie toe. Het resultaat mag er zijn, want het klimaat in het nieuwe onderwijsgebouw wordt inmiddels ervaren als heel natuurlijk en aangenaam. Bronsema: “Het heeft de warme dagen in juni en juli goed doorstaan. En een arbeidshygiënist noemde het binnenklimaat zeer prettig; dat is natuurlijk een groot compliment.” EWF is echter niet alleen geschikt voor kantoren, scholen en zelfs hotels; ook voor bestaande woningbouw is deze manier van duurzaam en natuurlijk klimatiseren heel goed uitvoerbaar. Bronsema: “Als je ziet hoe bewoners van appartementencomplexen moeite hebben om hun woningen koel te houden in de zomer, dan begroot me dat echt. En hoewel het een forse renovatie betreft, is het voor zowel de bewoner als de gebouweigenaar zeer aantrekkelijk om hun woning te klimatiseren door de natuur.” Inmiddels is het EWF-concept op de radar van verschillende projectontwikkelaars en gebouweigenaren gekomen. Een daarvan is niet de minste, het Rijksvastgoedbedrijf. Bronsema: “Die overweegt nu bij een nieuwbouwproject in Den Haag EWF te gaan toepassen. Dat wordt ook goed gemonitord, zodat het mogelijk ook bij andere gebouwen van het RVB kan worden toegepast.”