Tien van de elf provinciale coalitieakkoorden onderschrijven de noodzaak van het halen van de afgesproken doelen voor de opwek van duurzame energie (de Regionale Energie Strategieën). De noodzaak van meer zonne- windenergieprojecten wordt vrijwel overal erkend. Tegelijkertijd raakt het stellen van bovenwettelijke eisen aan zulke projecten steeds meer in zwang. Zes provincies stellen extra eisen aan de bouw van windmolens, zoals hoogtebeperkingen of clustering, en willen de aanleg van zonneparken op landbouwgrond verregaand beperken. “Het is absoluut van groot belang dat de doelen voor opwek in de provincies overeind zijn gebleven. Maar door tegelijkertijd op veel plekken nieuwe belemmeringen op te werpen, maken provinciebestuurders het zichzelf niet gemakkelijk. Vertraging in de uitvoering ligt op de loer en de financiële haalbaarheid van projecten wordt steeds lastiger”, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), die samen met Energie-Nederland en Holland Solar de provinciale coalitieakkoorden die tot dusverre zijn verschenen heeft geanalyseerd.
De conclusies op de belangrijkste issues zijn:
- Breed draagvlak voor voortzetting Regionale Energie Strategieën
- Noodzaak méér zonne- en windenergie onomstreden, maar steeds meer bovenwettelijke eisen
- Ruimtelijke impact van de energietransitie nog niet overal tussen de oren
- Provincies erkennen hun rol bij aanpak files op stroomnetten. Veel ambities rond waterstof
- Aanpak energiearmoede in helft provincies op agenda, nog weinig planmatige aanpak woningverbetering
- Uitrol laadinfra krijgt prioriteit; weinig ambities rond verduurzaming openbaar vervoer
- Provincies voornemens bedrijfsleven te faciliteren met vakmensen, duurzame warmte en nieuwe verdienmodellen voor boeren. Scherpere handhaving minder populair
Methode
Voor de verkiezingen stuurde het Regioteam Energietransitie (NVDE, Holland Solar, Energie-Nederland) een wensenlijst aan de onderhandelaars van de verschillende partijen in alle provincies rond klimaat en energie. Het document was opgezet als de ‘ideale’ paragraaf rond klimaat en energie in een coalitieakkoord en bevatte 35 elementen. Alle definitieve akkoorden zijn nageplozen op deze issues. Daarbij zij opgemerkt dat niet is meegewogen hoe ver een provincie al is met het behalen van de RES-doelen: alleen de afspraken uit het coalitieakkoord zijn bekeken. Noord-Brabant heeft nog geen coalitieakkoord.
Beeld per provincie
Het is lastig om provinciale coalitieakkoorden onderling te vergelijken, omdat de ene provincie nu eenmaal kiest voor een bondiger akkoord met minder details dan de ander. Bovendien is de ene provincie ook veel dichter bij de afgesproken doelen voor duurzame opwek dan de ander. Dat gezegd hebbende, zijn de akkoorden van Limburg, Utrecht en Zuid-Holland verreweg het meest gedetailleerd. Van de 35 beleidspunten die het Regioteam als noodzakelijk ziet voor de energietransitie besteden zij aandacht aan 24 daarvan. Flevoland en Friesland daarentegen besteden aandacht aan minder dan een derde van deze punten.. Zeeland, Gelderland, Overijssel en Groningen zitten in de middencategorie en scoren (net) onder het gemiddelde. Noord-Holland en Drenthe scoren net boven het gemiddelde.
Kieskompas
In de analyse is ook gebruik gemaakt van de gegevens van Kieskompas. Via deze stemhulp is per provincie een representatief beeld verkregen van de standpunten van kiezers op verschillende issues rond energie.
Behalve in Limburg, Overijssel en Zuid-Holland zijn kiezers van de BBB in (flinke) meerderheid tegen extra windmolens. Toch is in alle akkoorden waar de BBB in deelneemt erkent dat er extra windcapaciteit moet komen. Op dat punt ging de BBB dus mee met andere partijen, hoewel er wel in zes provincies bovenwettelijke eisen voor windprojecten zijn aangekondigd.
Dat geldt in mindere mate voor zonnepanelen op landbouwgrond. BBB-kiezers zien dat behalve in Zuid-Holland (waar ook geen extra eisen zijn opgenomen) in meerderheid niet zitten. Dat is in zes provincies ook in het akkoord opgenomen. In Zeeland, Limburg en Drenthe haalde de partij dat punt niet binnen.
Gedeputeerden: (nog) nergens VVD
GroenLinks levert de meeste gedeputeerden energie, namelijk drie, alle drie in de Randstad (Utrecht, Noord- en Zuid-Holland). De ChristenUnie (in Flevoland en Groningen) en CDA (Zeeland en Drenthe) elk twee. Grote winnaar BBB zette haar kaarten niet in op energie en levert alleen in Gelderland een gedeputeerde. Dat geldt ook voor de SP (Limburg) en PvdA (Overijssel). In Friesland levert de Fryske Nasjonale Partij de energie-gedeputeerde. Opvallend is dat de VVD vooralsnog geen enkele gedeputeerde energie levert.
Gedeputeerden van GroenLinks en SP gaan met de meest gedetailleerde akkoorden aan de slag. Utrecht, Zuid-Holland en Limburg scoren het meest volledig, met Noord-Holland en Drenthe in de subtop.