Fokke van Dijk, architect bij het Rijksvastgoedbedrijf, wil dat publieke gebouwen toegankelijk zijn. Niet alleen qua uitstraling, maar ook echt fysiek toegankelijk voor iedereen. ‘Je zou denken als je maar op iedere verdieping een lift hebt, dan ben je er. Maar zo simpel is het niet.’
Architect Fokke van Dijk werkt aan publiek toegankelijk gebouwen, zoals rechtbanken en kantoren voor ministeries. ‘Toegankelijk gaat voor mij over een uitnodigende uitstraling en een laagdrempelige entree. En dat dan voor iedereen, dus ook voor mindervalide mensen. Dat is vooral veel aandacht hebben voor de eisen en normen die daarbij horen.’
Publiek karakter versterken
Toegankelijkheid krijgt volgens Van Dijk veel aandacht tijdens het ontwerpen van gebouwen of het opstellen van verbouwingsplannen. ‘In ambitiesessies zoeken we vaak naar hoe we het publieke karakter van een gebouw kunnen versterken. Dat past wat mij betreft bij de Rijksoverheid.’ Bij de praktische uitvoering van een uitnodigende uitstraling gaat het volgens Van Dijk vooral over vormgeving, goede markering van de toegang en strategische plaatsing van benodigde beveiligingsmiddelen. Veiligheidseisen zitten nog wel eens een open en toegankelijk karakter van een gebouw in de weg. ‘Toegang begint met hoe iemand letterlijk een gebouw binnenkomt. Bij veel ministeries moeten bezoekers bijvoorbeeld door tourniquets, zijn er scanapparaten, poortjes en andere barrières. Het is een voortdurende zoektocht naar hoe je uitnodigend én veilig kunt zijn.’
‘Ik werk aan veel gerechtsgebouwen en daar wordt het openbare karakter heel belangrijk gevonden. Iedereen mag een zitting bijwonen, dat weet bijna niemand.’ Een goed voorbeeld van een uitnodigend gebouw vindt hij de Rechtbank van Amsterdam, dat in 2022 door de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureau (BNA) is gekozen tot BNA-gebouw van het jaar in de categorie icoonwaarde. Zowel de binnen- als de buitenkant van het gebouw troffen volgens de jury de juiste toon: ‘Op afstand heeft het ‘iets ongenaakbaars’, maar dichterbij is het licht en open. Het plein is een cadeau aan de stad en het zicht naar binnen maakt de entree laagdrempelig.’
Echte toegankelijkheid
Toegankelijkheid gaat ook over hoe mindervalide mensen gebruik kunnen maken van de publieke gebouwen. ‘Je zou denken als je maar op iedere verdieping een lift hebt, dan ben je er. Maar zo simpel is het niet. Het gaat niet alleen om mensen in een rolstoel, maar ook over mensen die slecht horend, slecht ziend of moeilijk ter been zijn.’
Voor nieuwbouwprojecten geldt de integrale toegankelijkheidsstandaard (ITs). ‘Het is een uitdaging om de verschillende problemen waar mensen met een beperking tegenaan lopen op een goede manier op te lossen. Gangen moeten breder, hellingbanen flauwer, hoogteverschillen moeten altijd ook met een lift overbrugd kunnen worden. Kleurcontrasten worden dwingend voorgeschreven. Echte toegankelijkheid vormt een overweging bij iedere ontwerpbeslissing, dat is af en toe best pittig. Sommige dingen die architectuur ook leuk maken kunnen niet meer. In verbouwingen van oude gebouwen is het soms niet te doen. Het zou wat dat betreft echt handig zijn als er rolstoelen werden uitgevonden die de trap konden nemen.’