Het elektriciteitsnet in Nederland is nog altijd zwaar belast en op sommige plekken zo vol dat er even geen nieuwe klanten aangesloten kunnen worden. Het toepassen van congestiemanagement kan een deel van het probleem oplossen totdat definitieve netverzwaring gerealiseerd is. Bij congestiemanagement werken verbruikers, producenten en netbeheerders samen om de transportcapaciteit van het stroomnet zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Ton van Cuijk, Portefeuille Regisseur Flexibiliteit bij Enexis, legt in dit artikel uit hoe congestiemanagement in zijn werk gaat.
Congestiemanagement is een slimme manier om meer klanten te kunnen blijven aansluiten en een betrouwbaar elektriciteitsnet te houden. “Bij dreigende overbelasting gaat Enexis op zoek naar bedrijven die flexibel kunnen zijn wat betreft vraag of levering van elektriciteit. Daar staat een financiële vergoeding tegenover”, zegt Van Cuijk. “We vragen gebruikers om op bepaalde momenten meer of juist minder te verbruiken of om aanbieders even wat meer of minder te leveren. Zo verlagen we de pieken op het elektriciteitsnet. Veel bedrijven zijn een stuk flexibeler dan je in eerste instantie zou verwachten.”
Het regelen van verbruik en productie om daarmee congestie te voorkomen, ofwel congestiemanagement, staat nog in de kinderschoenen. Zonne- en windenergie zorgen bij goede omstandigheden voor grote ophoping op het elektriciteitsnet. “In de wetgeving van voorgaande jaren mochten we duurzame energiebronnen niet verplichten mee te doen aan congestiemanagement.” In de nieuwe netcode, de regelgeving voor netbeheerders die 25 november van kracht ging, is vastgelegd dat dat wel mag. Dat biedt regionale netbeheerders meer zekerheid om piekbelasting te reguleren. “Dat betekent ook dat we transportverzoeken, nieuwe aansluitingen en het verzwaren van aansluitingen niet meer mogen weigeren voordat we de mogelijkheden van congestiemanagement hebben onderzocht”, zegt Van Cuijk.
Congestiemanagement kan niet ongelimiteerd worden uitgevoerd. In de code zijn twee grenzen vastgesteld. De eerste is een technische: “Enexis mag tot 150 procent van de netcapaciteit nieuwe aansluitingen aanleggen indien er voldoende regelbaar vermogen is om pieken en dalen op te vangen. Dat is belangrijk om de betrouwbaarheid en netveiligheid te kunnen garanderen.” De andere grens is een financiële. “Per deelnet van 100 megawatt mogen we ongeveer 800.000 euro per jaar aan congestiemanagement uitgeven. Als we aan de ene of de andere grens zitten, dan zit het net écht vol.”
Stroompieken reguleren
Tot zover de technische kant van het verhaal, maar hoe werkt dat reguleren van stroompieken in de praktijk? Daarvoor zijn er drie mogelijkheden.
- De biedladder met vrije biedingen
De biedladder gaat uit van een vrije markt waarbij Enexis aan marktpartijen in een bepaald gebied vraagt of ze hun energieverbruik of productie aan kunnen passen. Daar mogen alle partijen een bieding op doen. Aan de hand van bijvoorbeeld weersvoorspellingen en historische data kan de netbeheerder nauwkeurig inschatten wanneer er pieken te verwachten zijn. “Uiteindelijk komen al die biedingen op een biedladder terecht en wij kiezen vervolgens de goedkoopste”, legt Van Cuijk uit. “Dat doen we in de uren voordat we de piek verwachten en vervolgens past de winnaar zijn verbruik of productie aan.”
- Biedplichtcontract voor redispatch
De kans dat er op de biedladder niemand reageert is altijd aanwezig. Daarom is er nog een andere optie om de pieken te reguleren. “We kunnen met bestaande of nieuwe klanten afspreken dat ze altijd een bieding doen als wij vragen om minder of meer te leveren”, zegt Van Cuijk. Deze komt dan terecht op diezelfde biedladder. Vervolgens kiest Enexis alsnog de goedkoopste bieder. “Dat werkt aan twee kanten. We nemen vooraf in een contract een prijs op per megawattuur en de klant krijgt een vergoeding omdat hij een verplichting aangaat. Voor dat laatste maakt het niet uit of de klant de bieding wel of niet wint. Deze vergoeding krijgt de klant altijd, zie het als een beschikbaarheidsvergoeding.” En voor Enexis is er dus de zekerheid dat er altijd iemand is die een oplossing biedt.
- Capaciteitsbeperkingscontract
Er moet altijd balans zijn op het (landelijke) stroomnet: er moet op alle momenten precies evenveel vraag als aanbod van elektriciteit zijn. Wordt deze balans door congestiemanagement verstoord, dan moet de netbeheerder dat oplossen. “Bij de bovenste twee opties ontstaat deze onbalans omdat we de biedingen afroepen op de dag zelf, maar in veel gevallen kunnen we de piekbelasting op het net ook al eerder voorspellen. Op het moment dat we ruim van tevoren flexibiliteit kunnen inkopen, kunnen marktpartijen vroegtijdig rekening houden met verbruik, zodat er geen onbalans ontstaat op het elektriciteitsnet.” Het product dat hieraan gekoppeld is, is het capaciteitsbeperkingscontract, waarmee de vraag naar capaciteit kan worden beperkt, of juist kan worden uitgebreid als dat nodig is. “Neem als voorbeeld een industrie-aansluiting van tien megawatt: als er een tekort dreigt, dan vragen we de aanbieder om minder gebruik te maken van zijn aansluiting, bijvoorbeeld maximaal acht megawatt. Daar moet de aanvrager zich dan een dag later aan houden. Uiteraard staat ook hier een vergoeding tegenover.”
Als de afspraken gemaakt zijn, is het uiteraard zaak om de gemaakte afspraken na te komen. Dat controleert Enexis aan de hand van data. “Als dat klopt, krijgt de klant zijn geld. Daarvoor leggen we onze data en die van de klant naast elkaar. Mocht er toch overbelasting optreden – omdat een klant de afspraak niet nakomt, of weersvoorspellingen heel erg afwijken dan voorspeld – dan kunnen we altijd maatregelen nemen. Zo houden we de infrastructuur veilig.”
Aanbod verkleinen versus vraag vergroten
Het aanbod van elektriciteit verkleinen is een overzichtelijke aanpak. Je zet windmolens stil, of je schakelt vermogens van zonneparken een beetje terug. Dat is natuurlijk zonde van de groene energie. Daarom is er bij congestiemanagement een grote rol weggelegd voor het aanpassen van de vraag. “Denk aan het aanpassen van het vermogen van het opladen van auto’s. In Nederland staan inmiddels ruim honderdduizend laadpalen. Als je die allemaal tegelijkertijd een paar procent opschroeft, dan kun je een enorme opwek-piek opvangen door juist de vraag te vergroten. Of neem als voorbeeld een koelhuis waar de temperatuur tussen pakweg 5 en 7 graden moet zijn, daar kun je de koeling een paar uur minder laten draaien om in het piekuur op vol vermogen meer stroom te gebruiken. Zo raakt het net niet overbelast en voor de bedrijven die meewerken ligt er een vergoeding klaar.”
Congestiemanagement is een slimme manier om het stroomnet betrouwbaar te houden en nieuwe klanten toch te kunnen blijven aansluiten, maar een permanente oplossing is het niet. Om te voldoen aan de stroomvraag van de toekomst is onder meer verzwaring van het bestaande netwerk hard nodig. “Dat willen we zo snel mogelijk realiseren. Op het moment dat we congestiemanagement in een deelgebied uitrollen, ligt er altijd een plan onder over waar, wanneer en hoe we het bestaande net gaan verzwaren. Dat kost tijd en kan nog een aantal jaar duren, maar daar werken we hard aan.”
Kijk hier voor meer informatie over congestiemanagement.