De sociale huurflat van Bo-Ex levert na renovatie meer energie dan het verbruikt. Met een subsidie wordt seriematige renovatie onderzocht van hoogbouwflats naar energieleverende gebouwen.
Aan de Henriëttedreef in Utrecht-Overvecht staat de eerste energieleverende hoogbouwflat van Europa. Het consortium Inside Out wist de sociale huurflat van woningcorporatie Bo-Ex zo te renoveren dat de flat meer energie opwekt dan verbruikt. Nu onderzoekt het consortium of het renovatiesysteem ook bij vier flats op Kanaleneiland kan worden toegepast.
Het Inside Out-consortium renoveerde in 2020 in opdracht van woningcorporatie Bo-Ex een jaren ’60-hoogbouwflat in Utrecht-Overvecht. Met het modulaire Inside Out-renovatiesysteem werd de flat weer helemaal up-to-date en energieleverend gemaakt. De modulaire bouwdelen van dit systeem zijn uitgerust met de nieuwste installatietechniek voor verwarmen en ventileren, en zijn gemakkelijk en snel te plaatsen. Met dit unieke project is volgens projectleider Paul Das eens te meer aangetoond dat het mogelijk is om hoogbouwflats energieleverend te maken.
‘Dit project heeft een schat aan nieuwe kennis opgeleverd’, stelt Das. ‘We hebben vier jaar hard gewerkt aan verschillende deeloplossingen om hoogbouwflats te verduurzamen en eind 2020 is de flat in Overvecht definitief opgeleverd. Nu zijn we de flat al twee jaar aan het monitoren, samen met Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht.’
Inside Out-renovatie
De hoogbouwflat is al energieleverend, maar kan volgens Das nog beter presteren. ‘We werken er iedere maand aan om de flat nog een stukje slimmer te maken. We draaien aan knoppen om tot betere prestaties van de warmtepompen te komen en krijgen steeds beter inzicht in de meest ideale stooklijnen. Al deze informatie kunnen we gebruiken om een volgende flat nog duurzamer te maken.’
De Inside Out-renovatie in Utrecht-Overvecht is gerealiseerd met acht deeloplossingen, of zoals Das het noemt: building blocks. ‘Als je deze building blocks op elkaar stapelt heb je een energieleverende flat. Maar je kunt er als gebouweigenaar ook voor kiezen om slechts bepaalde onderdelen toe te passen, zoals de energieleverende balkons, of de Inside Out-geveltechniek. Later kan het renovatiepakket dan worden uitgebreid met bijvoorbeeld een klimaatmodule op het dak. Zo kunnen woningcorporaties stapsgewijs naar een CO2-neutraal 2050 toegroeien.’
Toch is het volgens Das financieel het meest voordelig om flats in een keer energieneutraal te maken. Zeker als je kijkt naar Total Cost of Ownership (TCO). ‘Als een corporatie bij een wooncomplex nu een label B-renovatie uitvoert, dan moeten ze voor 2050 nog een keer terug. Dan heb je twee keer een project met fikse kosten en twee keer overlast voor de bewoners. Wij hebben met het consortium aangetoond dat het mogelijk is om flats in één keer energieleverend te maken, met op termijn lagere kosten.’
Nieuwe rekenmethodiek
Dat betekent wel dat er anders naar de rekensommetjes gekeken moet worden. En er meer moet worden ingezet op innovatieve leaseconstructies en circulaire bouwmaterialen. ‘Helaas gaan de rekenmethodes bij corporaties vaak niet verder dan dertig jaar. Dat maakt het een stuk lastiger om de businesscase rond te krijgen. De rekenmethodiek zal gewijzigd moeten worden om een goed beeld te krijgen van dit soort projecten. Het gedachtegoed bij corporaties zal moeten veranderen.’
Die verandering heeft tijd nodig, maar Das is ervan overtuigd dat projecten als Inside Out de toekomst hebben. ‘Met industrialisatie en standaardisatie kunnen we renovatieprojecten in de toekomst een stuk goedkoper maken. Dat zal nodig zijn ook, want we staan voor een enorme uitdaging om het bestaande vastgoed te verduurzamen met steeds minder vakmensen. We zullen dus slimmer en vakkundiger moeten gaan werken met prefab modulaire renovatiesystemen.’
Samenwerken
Dat vraagt wel om goede samenwerking tussen verschillende partijen en een langetermijnvisie bij corporaties. Met Inside Out is volgens Das in ieder geval het goede voorbeeld gegeven. ‘We hebben veel kennis in de markt gebracht en ambitieuze partijen met elkaar verbonden. Daarin zit de meerwaarde van dit project. We moeten af van het systeem waarin aannemers alles op zich nemen en toe naar een situatie waarin we veel meer gebruik maken van elkaars expertise. Als we betere samenwerking tussen specialisten kunnen bewerkstelligen, dan zie ik de toekomst kansrijk in.’
Zelf wil Das hieraan zijn steentje bijdragen met het bedrijf Inside Out dat is ontstaan vanuit het pilotproject in Utrecht-Overvecht. Zijn bedrijf is momenteel bezig met een engineeringsproject voor een hoogbouwflat in Utrecht en ze leveren een dakkroon voor een flat in Alkmaar. Das: ‘Op termijn is het ons streven om een modulair renovatiesysteem te ontwikkelen dat binnen bepaalde parameters op iedere flat toepasbaar is. Dan kunnen we veel sneller stappen maken.’
Nieuw onderzoek
Het pilotproject in Overvecht heeft inmiddels een vervolg gekregen met het ARV-project in Utrecht. Met een Europese subsidie van 4 miljoen euro onderzoekt het Inside Out-consortium of vier hoogbouwflats op Kanaleneiland seriematig gerenoveerd kunnen worden tot energieleverende gebouwen. Das: ‘We proberen ook bij dit project aan te sluiten bij de meest nieuwe innovatieve technieken in de markt. Want in de bouwsector worden helaas nog vaak plannen uitgevoerd met alweer achterhaalde techniek. Dat komt de duurzaamheid niet ten goede.’
Inside Out
Het project Inside Out is tussen 2017 en 2020 uitgevoerd door een consortium van Bos Installatiewerken met ketenpartner Alkondor Hengelo in opdracht van woningcorporatie Bo-Ex. Naast deze projectpartners is het modulaire Inside Out-renovatiesysteem mede ontwikkeld door Mex Architects, Hogeschool Utrecht, Universiteit Utrecht en Bosch Thermotechniek, onder leiding van het Utrecht Sustainability Institute. Het project werd uitgevoerd met Topsector Energiesubsidie van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.