Vragen over energieprestatieberekeningen. Het verzoek om eens te kijken naar mogelijkheden voor circulair bouwen. De vraag of waterstof kan worden ingezet voor verduurzaming van het bedrijfspand. En wat is er nodig om te komen tot het verplichte C-label voor kantoren in 2023? Deze en vele andere vragen worden dagelijks gesteld aan Ter Steege Advies & Innovatie in Apeldoorn.
“Wij adviseren en innoveren op het gebied van energietransitie, verduurzaming en circulariteit in de volle breedte,” zegt directeur Johan Riezebos. “Verduurzaming en circulariteit gaan hand in hand, je kunt ze niet los van elkaar zien. Juist als je gaat verduurzamen, is het belangrijk om na te denken over de materialen die je verwerkt en gaat hergebruiken.”
Circulair bouwen
Circulair bouwen betekent dat je elk product dat in een woning of bedrijfspand is verwerkt, volledig opnieuw probeert te gebruiken, los van alle andere onderdelen. Hierbij is het dus belangrijk om alles zo te produceren dat de onderdelen los demonteerbaar zijn. Een hele opgave, want hout en kit of verf bijvoorbeeld moeten na sloop van het gebouw gescheiden worden voor hergebruik.
Riezebos wijst op het grote belang van circulair bouwen: “De bouwsector produceert nu eenmaal veel afval. Bovendien worden er veel grondstoffen gebruikt die zeker niet onuitputtelijk zijn en een keer opraken. Wij moeten zorgvuldig met deze grondstoffen omgaan met het oog op onze toekomst en die van onze kinderen en kleinkinderen.”
Veel aannemers gaan er prat op dat ze circulair bouwen. Riezebos juicht dit uiteraard toe maar nuanceert ook: “Vaak wordt gezegd dat panden heel lang meegaan en demontabel en herbouwbaar zijn, maar wie weet wat de normen over vijftig of zeventig jaar zijn? Het kan best zijn dat de eisen die dán aan een woning of bedrijfspand worden gesteld, weer heel anders zijn. Neem nu de woningen die in de jaren tachtig van de vorige eeuw in Nederland zijn gebouwd. Deze voldeden tóen aan de geldende normen, maar tegenwoordig vaak niet meer als je denkt aan de eisen ten aanzien van isolatie, gasloosheid of de hoogte van de deuren. Het is daarom goed om vooral naar de bestaande bouw te kijken, want daar valt nog heel veel te winnen. We staan in Nederland voor een enorme woningbouwopgave maar uit een oogpunt van ruimtebeslag en milieubelasting is het ook goed om heel kritisch te kijken naar de manier waarop we bouwen. Laten we daarom eerst eens kijken naar de panden die er nu al staan, voordat we nieuw gaan bouwen. Bedrijfspanden zoals kantoren kun je vaak op een duurzame manier omvormen tot woningen. Natuurlijk zijn niet alle locaties even geschikt, maar hier ligt nog wel heel veel potentieel.”
Om tot een zo groot mogelijke duurzaamheid en circulariteit te komen kun je volgens Riezebos het beste biobased bouwen, dus met volkomen natuurlijk materiaal dat ook weer volledig biologisch afbreekbaar is en zorgt voor een zo klein mogelijke milieubelasting. “Ik denk dan vooral aan hout, en minder aan beton of staal, hoewel we daar nooit helemaal zonder kunnen.”
Strijkijzer
De wet zegt niets over circulariteit maar de overheid wil dit principe uiteraard wel stimuleren. Circulair bouwen stuit in de praktijk echter op nogal wat regels en beperkingen en de reguliere manier van werken op de bouwplaats werkt ook niet altijd even goed mee. Riezebos: “Als een pand aan het eind van zijn levensduur wordt gesloopt, worden de verschillende onderdelen volgens de huidige gang van zaken in de bouwsector gestort of verbrand. Alles is gericht op consumeren en kortstondig gebruik. Mijn oma had een strijkijzer dat je helemaal uit elkaar kon halen en weer in elkaar kon zetten. Dat kan tegenwoordig niet meer. Als iets kapot is, moet het weggegooid worden. Alle onderdelen zijn met elkaar versmolten en je kan niet meer in een apparaat komen voor reparatie. Wij moeten af van de wegwerpmaatschappij en toe naar een circulaire economie waarbij we producten heel lang gebruiken. Als een gebouw wordt gesloopt, zie je bijvoorbeeld vaak dat dakpannen die nog in redelijke staat verkeren en goed kunnen worden hergebruikt, naar beneden worden gegooid en in brokken in een container terechtkomen. Terwijl je ze misschien net zo goed zou kunnen opstapelen en in voorraad houden voor hergebruik. Maar dat laatste kost tijd en arbeid is nu eenmaal duur.” Dat brengt Riezebos tot de stelling dat de overheid er goed aan zou doen om de belasting op arbeid te verminderen en die op materiaal te verhogen. “Dit zou de circulariteit zonder meer tengoede komen. Bovendien leveren de hergebruikte dakpannen ook weer geld op. Zo zijn er nog meer voorbeelden waarbij de overheid circulariteit nog meer zou kunnen stimuleren. Zo betaal je BTW over materiaal van een sloopbedrijf. Dat is eigenlijk heel vreemd want over dit materiaal is al een keer BTW geheven. In feite betaal je dus twee keer BTW over materiaal dat wordt hergebruikt.”
Aannemers zijn volgens Riezebos best bereid om naar duurzaamheid en circulariteit te kijken maar op dit moment zijn ze zo enorm druk dat ze daar gewoonweg geen tijd voor hebben. “Toch kun je met circulariteit en duurzaamheid ook geld besparen, kijk maar naar het voorbeeld van de dakpannen.”
Ter Steege
Ter Steege Advies & Innovatie is onderdeel van de Ter Steege Bouw Vastgoed, met een tiental zelfstandige bedrijven in gebiedsontwikkeling, vastgoedontwikkeling en bouw gevestigd in een groot deel van Nederland. Ter Steege Advies & Innovatie werkt vaak samen met een van de Ter Steege Bouw Vastgoedbedrijven, maar werkt als onafhankelijk bedrijf ook voor externe opdrachtgevers. Het is opgezet vanuit de motivatie om duurzaamheid en duurzame innovaties in te zetten, onder meer voor woningcorporaties en overheden. Riezebos: “Het is goed dat een bouwer die zelf ook ontwikkelt, zoals Ter Steege, deze zaken ter hand neemt.” Hij noemt enkele voorbeelden van duurzame innovaties. Zo worden sociale huurwoningen binnen enkele maanden tijd volledig ontmanteld en compleet verwijderd waarna er nieuwe woningen worden teruggebouwd. Deze voldoen aan alle huidige eisen op het gebied van duurzaamheid. Het voordeel is bovendien dat de huurders snel terugkeren in hun eigen buurt.
LOOHTS
Bij de advisering rondom verduurzaming en circulariteit komen vaak verschillende bureau’s om de hoek komen kijken, met raadgevingen die niet altijd op elkaar aansluiten. Om hier iets aan te doen, is Ter Steege een samenwerking aangegaan met Loohuis Installatiegroep. Deze integrale aanpak van verduurzaming betreft niet alleen de advisering maar ook de uitvoering, beheer en onderhoud. Alles in één hand dus. Loohuis neemt het installatietechnische gedeelte van het werk waar, Ter Steege het bouwkundige. LOOHTS richt zich met name ook op verduurzaming van kantoren en maakt bestaande bouw energiezuinig. Eigenaren en exploitanten van bedrijfspanden of verzamelgebouwen krijgen vanuit de overheid te maken met steeds meer regelgeving op het gebied van duurzaamheid. Denk hierbij onder meer aan het verplichte C-label voor kantoren in 2023 (en in 2030 label A) en de BENG verplichting op het gebied van energieprestatie. Als LOOHTS is ingeschakeld, worden na een inventarisatie van de huidige situatie in het pand mogelijke aanpassingen besproken. Het rendement wordt hierbij goed in het oog gehouden. LOOHTS stelt een integraal maatwerkadvies op en een raming van de Total Cost of Ownership, inclusief energieverbruik, energiekosten, CO2-voetafdruk, verwachte onderhoudskosten, onderhoudsplannen en subsidiemogelijkheden.
Johan Riezebos houdt op de beurs Renovatie in Den Bosch een inleiding over de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad.